TẠI SAO UI UX LẠI LÀ ĐỐI TƯỢNG HỌC PO PM NHIỀU? VÀ TẠI SAO KHÔNG NHẤT THIẾT PHẢI TRỞ THÀNH PO PM?
Bóc trần sự thật trần trụi về việc các trung tâm lùa gà ra sao
Bài viết mang tính chất tham khảo cho các bạn hoặc anh chị em đang là UI UX đang đắn đo hoặc mong muốn chuyển sang PO PM. Để biết số mẫu khảo sát từ đâu thì cùng tới với việc mình làm ở MindX ra sao.
Đào Tạo Estimate Point Tại MindX
Mình có 1 cơ may là làm tại MindX Technology School – một Startup Edtech gọi vốn được gần $20 triệu ở các vòng gọi vốn (Series A là $2 triệu và Series B là $15 triệu). Nên có thể nói MindX là một trong những trung tâm giáo dục công nghệ lớn nhất Việt Nam với hơn 40 cơ sở khắp toàn quốc. Tạm thời bàn qua những chất lượng và drama của MindX thì mình sẽ tập trung vào chủ đề của bài viết ngày hôm nay. Hôm nào mình sẽ viết 1 bài riêng về quá trình mình làm tại 1 trung tâm công nghệ lớn nhất Việt Nam. Mình bước chân vào MindX được gần 3 năm còn làm quản lý chất lượng khối Product Manager và ITBA khoảng hơn 1 năm. Mình vào MindX từ khi lớp PM vẫn đang ở khóa 01 và tới nay đã là khóa 14, khóa ITBA là khóa 11. Mình đi lên từ thỉnh giảng lớp 01 của anh Max Nguyễn hiện ảnh đang làm Senior PM Global của Pizza Hut ở Mỹ. Và đấy cũng là 1 trong những người ảnh hưởng tới mình về tư duy làm sản phẩm theo phong cách nước ngoài. Vì lúc đấy tài liệu Product không quá thịnh hành như bây giờ nên mình vừa đi làm vừa đăng ký đi dạy để tiếp xúc với nhiều kiến thức hơn. Do mình đi qua 14 lớp PM của MindX (mỗi lớp tầm 30-50 học viên) thì mình đã tiếp cận với khoảng hơn 500 học viên và cộng thêm khoảng 200 học viên của công ty riêng mình giảng dạy như BIDV; Vietinbank; VPS; Tân Cảng; MB Bank;… thì mình có tiện thu thập số liệu về các role trước đây mà họ đã làm trước khi chuyển qua làm PO PM (tổng khoảng 600-700 người). Nên có thể nói rằng số mẫu ở đây khá là uy tín để anh chị em tham khảo.
Dựa vào data từ Pie Chart chúng ta có thể thấy UI UX là chiếm vai số lượng học nhiều nhất là 28%, còn đứng thứ 2 là Sale chiếm 26%; thứ 3 là Marketing chiếm14% và thứ 4 là ITBA chiếm 15%. Khi thu thập data và là người trực tiếp check profile của các bạn học viên thì Long khá bất ngờ với data này. Vì Long lại nghĩ rằng số lượng người học PM sẽ là ITBA và Developer tức là những người sát với công việc Product nhất. Lúc đấy Long có yêu cầu các Trainers warm up ở buổi 1 khai giảng bằng cách interview từng học viên 1 để xem profile và lý do khiến họ học PM.
Lý Do Của Sale Và Marketing
Sự thổi phồng của các trung tâm giáo dục công nghệ về khả năng có offer PM sớm sau khi học. Phần lớn các học viên từng là Sale và Marketing có Job To Be Done là “Tìm kiếm một công việc có mức thu nhập cố định cao hơn”. 2 đối tượng này lo ngại về khả năng bị thay thế về công nghệ và tỷ lệ cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt khi một loạt các trường Đại Học mở ra các hệ đào tạo Quản Trị Kinh Doanh và Marketing ồ ạt mà không quan tâm tới chất lượng học sau khi ra trường. Dẫn tới số lượng người thất nghiệp ngày càng nhiều và do không được làm các công việc chuyên ngành mà họ học buộc họ phải chuyển sang những công việc như làm Sale. Ở đây Long không có ý xem thường những vị trí Sale ở các công ty, bộ phận Sale rất quan trọng ở công ty. Nhưng hãy nghĩ xem nếu để tìm kiếm 10 khách hàng mới thì trước cần có 10 Sales nhưng sau lại lên tới 20 Sales thì tỷ lệ cạnh tranh để có được khách hàng rất là cao. Cạnh tranh cao hơn lượng hoa hồng của họ sẽ ít hơn và buộc họ phải tìm kiếm 1 công việc có mức thu nhập ổn định cao hơn như là Product Manager.
Còn đối với các bạn Marketing thì ở 1 công ty sẽ sẽ không tuyển quả nhiều Marketers như là Sales. Nếu muốn tồn tại và tìm được 1 job Marketing ổn định thì sẽ phải thực sự nổi trội trong dàn nhân sự mới ra trường hoặc muốn thi vào các MNCs thì bạn sẽ phải cày cuộc cật lực để tham gia các cuộc thi Marketing Management Trainee.
Các trung tâm công nghệ dường như thổi phồng quá mức về việc học xong là đủ kiến thức đi làm PM rồi. Dẫn tới 2 đối tượng trên tưởng không cần kiến thức Technical là có thể làm PO PM được. Chỉ cần học một chút User Persona; một chút phỏng vấn định tính; một chút vẽ User Flow - Wireframe – Mockup; một chút viết tài liệu BRD hoặc User Story là có thể trở thành PO PM.
Đúng là không thể phủ nhận điểm mạnh của những bạn từng làm qua Sale và Marketing như Business Sense hoặc khả năng phân tích thị trường / đối thủ hoặc thấu hiểu khách hàng. Long đã từng học hỏi Strategy từ rất nhiều các anh chị Sale và Marketing để có thể take over market khi đối thủ đang lớn hơn mình. Nhưng nếu nhìn lên trên 3 hình tròn thì dường như thứ 2 vai trò này là hiểu về Technical hoạt động thế nào.
Lý Do UI UX Học PM
Khi mình tiến hành phỏng vấn nói chuyện trực tiếp với khoảng hơn 30 bạn thì Job To Be Done kèm Context của họ (cấu trúc: When I - So I Can) là:
Khi tôi đề xuất tính năng gì cho đấy Product thì lập tức bị cấp trên nói rằng tính năng đấy không giúp doanh nghiệp kiếm được nhiều tiền, tính năng đấy chỉ giúp Product fancy hơn thôi thì việc trở thành PM giúp tôi có nhiều quyền quyết định hơn
Khi tôi bị bạn bè nghĩ rằng tôi chỉ là thợ vẽ thôi chứ không phải là người làm sản phẩm nên việc học PM giúp cho bạn bè cảm thấy ngưỡng mộ tôi vì tôi là người định hướng xây dựng chiến lược sản phẩm.
Khi tôi bị áp lực về mặt thời gian phải vẽ tốc độ trong quá trình chạy Sprint với Developer thì việc trở thành PM giúp tôi có thể giảm áp lực do tôi là người quản lý backlog chứ không phải người vẽ tính năng đấy nữa
Khi tôi bị áp lực đồng trang lứa về việc có thành tựu vị trí Leaders / Manager ở mộ độ tuổi nhất định nhất là sau 25 tuổi thì việc trở thành PM giúp tôi có thể tự tin với bạn bè của mình cũng như gia đình họ hàng
Khi tôi bị áp lực về thu nhập do sinh sống ở các thành phố lớn nên chi phí sinh hoạt rất cao nên việc trở thành PM giúp tôi có thể có thêm thu nhập vì tôi thấy thu nhập của PM toàn từ $2000 - $5000 ở Việt Nam
Khi tôi muốn phân tích User Behavior từ query database nhưng lại bị không được phê quyệt do không đủ thẩm quyền nên việc trở thành PM giúp tôi có thể chủ động query ở thẩm quyền cho phép để từ đấy tôi có thể phân tích được Insight từ User Behavior
…
Sự Thật Trần Trụi Về Việc Trở Thành PO PM
Pattern ở trên mà mình khai thác ra được trong quá trình nói chuyện với UI UX. Nhưng mình nhận ra mọi người đang hiểu sai về PO PM. Làm PO PM không có nghĩa là bạn lương cao hơn UI UX. Có những anh chị UI UX mà Long biết làm tại công ty Việt Nam mà lương tới 40-50 triệu là bình thường. Để đạt được mức lương đấy thì họ tập trung vào các kỹ năng như Product Analysis hoặc Technical Product hoặc hiểu về nghiệp vụ của ITBA.
PO PM nhìn thì oai nhưng khi trở thành PO PM thì họ bị một áp lực cực kỳ lớn đấy chính là grow Business Value hoặc grow Users theo từng Quý. Vì nếu thuê họ chỉ để delivery tính năng thì các công ty chỉ có xu hướng tuyển các vị trí ITBA hoặc PO Delivery (sẽ note trong JD). Vì tuyển 1 PO PM biết kiếm tiền, làm growth giỏi hoặc Technical giỏi thì không phải là dễ nên mức lương của mấy vị trí đấy mới lên tới $2000 - $5000. Còn nếu các bạn PO PM yếu Technical thì có thể thấy mức lương chỉ dao động ở 30-40 triệu VNĐ.
Đúng là PO PM sẽ chịu trách nhiệm việc quản lý Backlog nên việc vẽ Mockup sẽ không phải bị áp lực như UI UX hoặc viết tài liệu như ITBA. Nhưng PO PM phải chịu áp lực rất lớn về commitment trong việc deliver đúng hạn các features. Có nhiều công ty còn tính detail tới Velocity (Average total point) của từng Sprint. Ví dụ 1 MVP có full backlog là 600 Point, Velocity = 100 Point cho mỗi Sprint mà 1 MVP xây chỉ trong 3 tháng (~ 6 Sprints). Tức bạn phải chạy đúng mỗi Sprint 100 Point hoặc nhiều hơn 100 Point. Nhưng nếu bạn chỉ cần chậm trễ 1 vài Sprint thì tới cuối Sprint 6 thì bạn sẽ khó kịp đạt được 1 MVP.
Việc phê duyệt vào Data để phân tích User Behavior không phải là bạn không được phê duyệt mà là phần lớn những Admin Data có trách nhiệm bảo vệ Data mật của công ty. Nếu bạn chưa chứng minh được năng lực về khả năng phân tich Data để ra Insight thì không một Admin nào phê duyệt cho bạn. PO PM bọn mình vẫn phải viết 7749 cái email nói lý do thuyết phục tại sao cần access đấy để phân tích thì mới được vào. Có những Data mình nhớ trước đấy phải cấp chủ tịch mới được phê duyệt cho mình vào.
Để đạt vị trí Leader / Manager thì không nhất thiết trở thành PO PM mà bạn có thể trở thành các vị trí như Product Design Leader / UX Strategy / UX Leader; Head of Product Designer… Những vị trí này Long lượn qua 1 vòng Linkedin thì thấy có khá là nhiều còn nếu muốn nhiều nữa thì mọi người có thể tìm các vị trí Remote. Tức việc bổ sung để trở thành các vị trí này là skills lãnh đạo quản lý và tiếng anh của mọi người.
Ngoài ra PO PM không biết Technical thì là 1 trở ngại rất lớn và bị xem thường trong Scrum Team. Hồi mình mới vào vị trí PO PM mình không biết đọc API hoặc query big data mình bị các thành viên nói xấu khá nhiều, chê là thằng này chỉ được cái làm analyze và strategic growth giỏi thôi chứ Technical ngu lắm. Sau đấy mình dành hơn 2 năm để học về Technical như Front End; API; Database; SQL; Python; Data Analysis; Machine Learning;…
Có 1 vấn đề nữa mà nhiều bạn chưa làm PO PM biết là vị trí này rất dễ bị bay màu khi bạn không giúp công ty tăng trưởng hoặc tăng trưởng chậm. Thậm chí có trường hợp mình từng gặp vì mình là PM thuộc CTO tuyển vào nhưng CEO conflict với CTO nên cho nguyên team mình bay màu luôn. Tức bài toán về chính trị: “chú theo phe ai, chú theo phe anh thì sống”.
Làm Sao Để Tăng Thu Nhập Của UI UX?
Đây là giải pháp mà mình thu thập được từ các anh chị mà đạt được thu nhập trên 100 triệu / tháng. Dĩ nhiên, mọi người có thể tự build Income Tree của mọi người riêng dựa vào Issue Tree mà mình trình bày ở trên.
VẪN MUỐN TIẾP TỤC TRỞ THÀNH PO PM
Nếu đọc hết bài viết mà bạn vẫn nhất quyết trở thành PO PM thì bạn cần bổ sung các kiến thức gì.
Business Sense để có thể có độ nhảy với thị trường để từ đấy kiếm nhiều tiền cho công ty
Empathize user để có tìm ra được Underserved Needs giúp tạo ra các giải pháp kiếm tiền hoặc scale business model công ty
Technical Product để có thể hiểu Developer xây dựng các tính năng ra sao để có thể phối hợp hiệu quả hơn
Quản lý dự án theo Agile Scrumban để có thể tăng performance của Development Team
Product Analysis để có thể phân tích User Behavior làm Growth Hack hoặc dự báo Users để đặt Goal Milestone cho Product Roadmap
Viết các loại tài liệu và vẽ các luồng phức tạp để làm việc với ITBA hiệu quả hoặc làm ở những công ty không có ITBA
Nếu các bạn chỉ bổ sung kiến thức trên thì có thể inbox mình để nhận information về lớp Product Manager Masterclass kéo dài 22 buổi (11 tuần)
Tại Sao Mình Mở Product Management Class Nhưng Lại Khuyên Không Nên Theo PO PM Khi Không Phù Hợp?
Lý do mình phơi bày sự thật trần trụi của PO PM mặc dù mình đang mở trung tâm dạy Product Management vì vài lý do sau
- Trung tâm mình hướng tới việc tạo customer value cho học viên tức học là phải đi làm hoặc ứng dụng được
- Trung tâm mình hướng tới việc mở rộng các bộ môn khác nhau trong tương lai chứ không phải mỗi Product Management
- Do bên mình không chèo kéo mà để học viên tự chọn lựa bộ môn mà họ cảm thấy phù hợp trong công việc cũng như chất lượng bài giảng dẫn tới uy tín giúp tỷ lệ học viên tái đăng ký học các môn khác nhau hơn và tỷ lệ giới thiệu nhau học hơn.
Kết Lại
Đừng nên nghe trung tâm A B C D là hãy học PO PM đi là bạn sẽ có một mức lương khủng. Học PO PM là bạn sẽ có 1 tương lai tốt đẹp. Tương lai tốt đẹp hay không là do bạn chăm chỉ để nâng cấp lượng kiến thức cũng như đa dạng hóa dòng thu nhập của bạn. Đừng vị 2 chữ “quản lý” mà chúng ta đánh mất đi sự yêu thích với công việc ban đầu của chúng ta. Đừng vì đồng tiền mà chúng ta vô tình đánh mất đi bản ngã của mình.
Thông tin thêm về mình:
Mình có một thời gian trải nghiệm làm tại các công ty như Onpoint, VnExpress, KAS, Zalo. Mình cũng hiện là Trainer và quản lý chất lượng khối Product Manager của 1 trung tâm đào tạo công nghệ lớn tại Việt Nam. Đồng thời mình cũng đang là một trong những người tiên phong tư vấn ứng dụng bài bản Job To Be Done cho các Bank và công ty công nghệ tại Việt Nam. Một số mình tư vấn đã ứng dụng như Momo, Chợ Tốt, BIDV, Vua Nệm… và một số công ty Startup AI khác. Background của mình thật ra không dính tí gì tới Product cả :v Mình học Quantitative Finance rồi lên Master mình học Applied Economic and Data Science của chương trình Erasmus University Rotterdam với UEH. Mình có một bài viết liên quan về “Hấp thụ công nghệ và bằng chứng về Hội Tụ Câu Lạc Bộ” tại hội nghị Kinh Tế Châu Á, được đăng trên tạp chí khoa học JABES. Mình thấy khá hứng thú về hấp thụ công nghệ nên từ đấy mình chuyển sang làm công nghệ và Product luôn là thế. Mình là dân dữ liệu và định lượng nhưng mình lại có niềm đam với việc tìm hiểu các nhu cầu của khách hàng.
Mình có 2 công ty: 1 công ty về Education, 1 công ty về cửa hàng đồ ăn. Bạn nào ở HCM có thể qua ăn ủng hộ :D
Cộng Đồng Job To Be Done:
Các kênh và group có tên “Job To Be Done Viet Nam” hoặc Job To Be Done VN” hầu như là của mình nên mọi người search là ra.
Linkedin của mình:
Đăng ký để đọc nhiều bài viết hay hơn!!!